Haksız Tahrik: Ceza Hukukunda Bir İndirim Nedeni
Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesi, bir suçun işlenmesine sebep olan haksız davranışları göz önünde bulundurarak failin cezasında indirime gidilmesini öngören “haksız tahrik” hükümlerini düzenlemektedir. Ceza hukukunda insan davranışlarının psikolojik yönüyle değerlendirilmesine olanak tanıyan bu madde, hukukun yalnızca cezalandırma değil, adil değerlendirme işlevini de öne çıkarır. Haksız Tahrik Nedir?
Haksız tahrik, failin uğradığı haksız bir fiilin yarattığı hiddet veya şiddetli elemin etkisiyle duygusal bir tepkiyle suç işlemesi hâlinde, cezanın belli oranda indirilmesini sağlayan bir kurumdur. Türk Ceza Kanunu’na göre:
Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.
Yani bu maddeyle yasa koyucu, failin ruhsal durumu ve olayın duygusal ağırlığını dikkate alarak cezada indirime gitmektedir.
Haksız Tahrikin Unsurları Nelerdir?
Haksız tahrik indiriminin uygulanabilmesi için belirli unsurların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
1. Haksız Fiil
Fail üzerinde hiddet veya şiddetli elen elem etkisi oluşturarak tahrike sebep olan eylemin hukuka aykırı ve mağdur tarafından yapılmış olması gerekir. Örneğin, hakaret, saldırı, tehdit gibi davranışlar haksız fiil sayılabilir.
2. Hiddet veya Şiddetli Elem
Failin psikolojik olarak yoğun bir öfke (hiddet) ya da ağır üzüntü (elem) yaşaması gerekir. Bu durumun failde duygusal sarsıntı yaratması esastır.
3. Fiille Tepki Arasında Neden-Sonuç İlişkisi
Suçun işlenmesi ile haksız fiil arasında zaman bakımından yakınlık ve nedensellik bağı bulunmalıdır. Uzun süre sonra işlenen eylemler genellikle bu kapsamda değerlendirilmez.
Haksız Tahrik ve Ceza İndirimi
Kanun koyucu tarafından yapılan düzenleme ile haksız bir tahrik altında suç işleyen kimseye; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde ise verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.
Ceza İndirimi Nasıl Belirlenir?
Yargıtay ve ilk derece mahkemeleri tahrikin derecesini şu kriterlerle değerlendirir:
•Tahrikin şiddeti ve süresi
•Failin kişisel geçmişi
•Suçun işleniş biçimi
•Taraflar arasındaki ilişki
Tahrik indirimi, yargılama makamı tarafından yargılamaya konu olayın ve failin durumu göz önünde bulundurularak belirlenir. Ancak bu durum yargılama makamının keyfi olarak indirim oranı belirleme yetkisine sahip olduğu anlamına gelmez. Yargılama makamı tahrik indirimi için oran belirlerken bahsettiğimiz kriterler çerçevesinde bir değerlendirme yapmalıdır.
Haksız Tahrik Her Suçta Uygulanır mı?
Kanun metnini incelediğimizde açık bir yasaklama görünmemekle birlikte tahrik indiriminin uygulanabilmesi için gerekli unsurlara baktığımızda haksız tahrikin her suç için geçerli olmadığı görülmektedir. Özellikle:
•Taksirle işlenen suçlar
•İhmali davranışlarla gerçekleşen suçlar
•Planlı suçlar
gibi durumlarda genellikle uygulanmaz.
Tahrikte Kusur İlkesi
Yargıtay içtihatlarında “tahrikte kusur ilkesi” benimsenmiştir. Bu ilkeye göre, failin tahrike neden olacak ortamı kendi oluşturması ya da tahriki kışkırtması durumunda indirim uygulanmaz. Örneğin, sürekli hakaret eden bir kişinin sonunda tepkiyle karşılaşması, kendi kusurunun sonucu olabilir.
Haksız Tahrik ve Meşru Savunma Arasındaki Fark
Her ne kadar benzerlik taşısalar da haksız tahrik ile meşru savunma farklı kurumlardır:
Bu nedenle meşru savunma şartları oluşmamışsa, ama fail haksız bir fiilin etkisiyle hareket etmişse tahrik indirimi gündeme gelir.
Sonuç: Haksız Tahrik Hukukun Vicdanıdır
TCK’nın 29. maddesiyle getirilen bu düzenleme, hukuk sisteminin sadece kural koymakla değil, insani duygularla şekillenen gerçek yaşam olaylarını da dikkate almakla yükümlü olduğunu gösterir.
Suçun oluşumunda mağdurun da etkisinin olduğu durumlarda, failin ruhsal durumu göz önüne alınmalı ve adalet duygusu bu çerçevede kurulmalıdır. Ancak bu indirimin kötüye kullanılmaması, her somut olayda titizlikle değerlendirilmesi de hukukun temel yükümlülüklerindendir.
Konuyla ilgili detaylı bilgilendirme ve hukuki işlemler için lütfen bizimle iletişime geçin.
Av. Oğuzhan GÜLŞEN
Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla.
