Genel olarak,
Öğretim elamanları, ilgili kanunda, yükseköğretim kurumlarında görevli öğretim üyeleri, öğretim görevlileri ve araştırma görevlileri olarak tanımlanmıştır. Öğretim görevlileri de üniversitelerde görevli profesör, doçent ve doktor öğretim üyeleridir.
Üniversitelerde mesleklerini sürdürürken haklarında verilen disiplin cezalarına karşı öğretim elemanlarının, iptal davası açma hakkı vardır. Makalemizde, öğretim elemanları hakkında uygulanan disiplin cezaları ve bu cezalara karşı açılabilecek iptal davasını inceleyeceğiz. Her bir disiplin cezası ise ayrı makaleler olarak incelenecektir. Disiplin cezası verilmeden önce yürütülecek soruşturma evresini ise, sitemizde ayrı bir makalede inceledik.
Öğretim elemanları hakkında, yalnızca kanunda yazılı disiplin cezaları uygulanabilir.
Uygulanabilecek disiplin cezaları kanunda sınırlı olarak aşağıdaki gibi sayılmıştır.
- Uyarma,
- Kınama,
- Aylıktan veya ücretten kesme,
- Kademe ilerlemesinin durdurulması veya birden fazla ücretten kesme,
- Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma
- Kamu görevinden çıkarma
Disiplin cezaları hem devlet üniversitesinde hem de vakıf üniversitesinde görevli öğretim elemanları hakkında uygulanabilir.
Yukarıdaki başlıkta belirttiğimiz disiplin cezaları devlet ve vakıf üniversitesinde görevli öğretim elemanları hakkında uygulanabilir. Dolayısıyla, vakıf üniversitesinde görev yapan öğretim elemanları da makalemize konu iptal davasını açma hakkına sahiptir.
Temel ilkelere uygun olmayan disiplin cezaları hukuka aykırıdır.
Öğretim elemanları hakkında disiplin cezası verilirken, uyulması gereken birtakım temel ilke ve kurallar vardır. Bu ilkelere aykırılık, disiplin cezasının da hukuka aykırı olmasına yol açacaktır. Bu durum, hukuka aykırı işlemin iptal edilmesine yol açar. Uyulması gereken temel ilke ve kuralları şu şekilde sıralayabiliriz:
Aynı fiile birden fazla disiplin cezası yasağı:
Aynı fiil için birden fazla disiplin cezası uygulanamaz.
Ancak bir fiil birden fazla disiplin suçunu doğuruyorsa; bu suçlardan en ağır cezayı gerektiren disiplin cezası verilir.
Disiplin cezasına konu fiilin tekerrürü halinde uyulacak esaslar:
*Öğretim elemanı, disiplin cezası verilmesine sebep olan bir fiili; cezaların özlük dosyasından çıkarılmasına ilişkin süre içinde tekrarlamış olabilir. Bu durum bir tekerrür hali olup, bir derece ağır ceza uygulanır. Ancak bunun için; tekerrüre esas alınacak ceza, süresi içerisinde itiraz edilmeden veya itirazın reddedilmesiyle kesinleşmiş olmalıdır.
*Öğretim elemanının ayrı fiilleri nedeniyle, hakkında aynı derecede disiplin cezaları verilmiş olabilir. Bu fiiller nedeniyle verilen disiplin cezalarının üçüncü uygulamasında, bir derece ağır ceza verilir. Ancak; kanunla affedilmiş disiplin cezalarıyla tekerrür nedeniyle verilen bir derece ağır cezalar buradaki tekerrüre esas alınamaz.
Bir derece alt disiplin cezası uygulanabilmesi:
Hakkında disiplin cezası uygulanacak öğretim elemanlarının; geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmalarına da bakılması idarenin takdirinde olan bir konudur. Ancak elbette ki idarenin; takdir hakkını kullanırken, eşitlik ilkesi ve kamu yararı amacına uygun hareket etmesi beklenir. Burada, öğretim elemanlarının, geçmiş çalışmalarının olumlu olması veya ödül/başarı belgesi alması etkilidir. Bir derece alt cezayı da asıl cezayı vermeye yetkili makam verir.
Disiplin cezalarında bir üst cezanın belirlenmesi:
Disiplin cezalarında bir üst ceza; makalemizin başında 1’ den 6’ ya kadar yaptığımız sıralamaya göre belirlenir. Bu sıralama, en hafiften en ağıra doğru disiplin cezası sıralamasıdır.
Ancak; Makalemizin başlangıcında 4 numara ile belirttiğimiz; kademe ilerlemesinin durdurulması veya birden fazla ücretten kesme cezasına bir üst ceza uygulanması gerekirse; üst ceza kamu görevinden çıkarma cezası olacaktır.
Disiplin cezalarında bir alt cezanın belirlenmesi:
Disiplin cezalarında bir alt ceza; makalemizin başında 6’ dan 1’ e doğru yaptığımız sıralamaya göre belirlenir. Bu sıralama, en ağırdan en hafife doğru disiplin cezası sıralamasıdır.
Ancak; makalemizin başlangıcında 4 numara ile belirttiğimiz kamu görevinden çıkarma cezasına bir alt ceza uygulanması gerekirse; alt ceza kademe ilerlemesinin durdurulması veya birden fazla ücretten kesme cezası olacaktır.
Benzer nitelik ve ağırlıktaki fiillere verilecek cezalar:
Yükseköğretim Kanunu’nda; disiplin cezası verilmesini gerektiren fiiller tek tek sayılmıştır. Her bir disiplin cezasını, ayrı makalelerde inceleyeceğiz. Ancak yine aynı kanun, disiplin cezası verilmesini gerektiren fiillere; nitelik ve ağırlıkları itibarıyla benzer fiilleri işleyenlere de hangi disiplin fiiline benzediği belirtilerek aynı türden disiplin cezası verileceğini belirtmiştir.
Birinci derecenin son kademesinde bulunulması nedeniyle kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının uygulanamaması halinde:
Bu durumda; öğretim elemanının brüt aylığının 1/4’ü ila 1/2’si oranında aylıktan kesme cezası uygulanır. Fiilim tekrarı halinde, ilgili disiplin kurulu tarafından kamu görevinden çıkarma cezası verilir.
Disiplin cezalarının uygulanma zamanı:
Disiplin cezaları, kural olarak verildikleri tarihten itibaren uygulanır.
*Aylıktan veya ücretten kesme cezası,
*Kademe ilerlemesinin durdurulması veya birden fazla ücretten kesme cezası ise; cezanın verildiği tarihi izleyen aybaşında uygulanır.
Disiplin cezalarının bildirimi:
Disiplin cezaları üst disiplin amirine bildirilir. Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezası tüm yükseköğretim kurumlarına bildirilir. Kamu görevinden çıkarma cezası ise ayrıca Devlet Personel Başkanlığına bildirilir.
Belirli görevlere atanma yasağı:
Aylıktan veya ücretten kesme cezası alanlar 3 yıl; kademe ilerlemesinin durdurulması veya birden fazla ücretten kesme cezası alanlar 5 yıl boyunca; rektör, dekan, enstitü müdürü, yüksekokul müdürü, meslek yüksekokulu müdürü, bölüm başkanı, anabilim dalı başkanı, anasanat dalı başkanı, bilim dalı başkanı, sanat dalı başkanı, daire başkanı dengi ve üstü kadrolara atanamaz.
Disiplin cezalarının verildiği tarihte bu görevlerde bulunanların görevleriyse,; kendiliğinden sona erer ve durum ilgili mercilere derhal bildirilir.
Disiplin cezalarına karşı dava açmadan önce itiraz yoluna başvurulması mümkündür.
Üniversite öğretim elemanlarına verilen disiplin cezalarının birer idari işlem olduğunu belirtmiştik. Her bir disiplin cezasına karşı itiraz edilecek merciler kanunda düzenlenmiştir. Bu cezalara karşı dava açmadan önce itiraz yoluna başvurulabilir. Ancak itiraz, dava açmadan önce tüketilmesi gerekli zorunlu bir başvuru yolu değildir, isteğe bağlıdır. Disiplin cezaları için itiraz edilecek mercileri, her bir disiplin cezası için, ayrı makalelerde inceledik. Detaylar için, her bir disiplin cezasını ayrıca incelediğimiz makalelere bakabilirsiniz.
İtirazın reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması halinde iptal davası açılması mümkündür.
Öğretim elemanının disiplin cezasına itirazı üzerine idare; itirazı açık bir şekilde reddetmiş veya 30 günlük süre içinde işlem yapmayarak zımnen reddetmiş olabilir. Bu durumda öğretim elemanının; itirazın reddi veya zımnen reddi tarihinden itibaren 60 gün içinde iptal davası açma hakkı vardır.
Disiplin cezasının etki ve sonuçlarını doğurmaması için dava, yürütmenin durdurulması talepli açılmalıdır.
Disiplin cezasına karşı dava açılması, kendiliğinden işlemin etki ve sonuçlarını doğurmasını engellemez. Bunun için dava açarken ayrıca yürütmenin durdurulması talep edilmelidir.
Disiplin cezasının iptaline yol açan durumlar nelerdir?
Disiplin cezaları birer idari işlem olduğu için; işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat unsurlarından biri/birkaçındaki hukuka aykırılık işlemin iptali sebebidir.
Ayrıca önemle eklememiz gerekir ki; disiplin cezasının verilmesinden önce öğretim elemanı hakkında yürütülen soruşturma işlemlerinin hukuka aykırı olması; işlemin iptaline yol açar. Soruşturma usulünün detayları, ilgili makalemizde yer almaktadır.
Disiplin cezalarının özlük dosyasından silinmesi talep edilebilir mi?
Öğretim elemanı hakkında verilen disiplin cezaları, ilgili öğretim elemanının özlük dosyasında saklanır. Ancak; uyarma, kınama, aylıktan veya ücretten kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması veya birden fazla ücretten kesme cezalarının özlük dosyasından silinmesi mümkündür. Silinme talebinin detayları konusunda her bir disiplin cezası için ayrıca kaleme aldığımız makaleleri inceleyebilirsiniz.
Sonuç
Öğretim elemanları hakkında uygulanan ve makalemizin konusunu oluşturan disiplin cezaları bir idari işlemdir. İlgili öğretim elemanının, bu idari işlemin iptali için idare mahkemesinde iptal davası açma hakkı vardır.
TÜZEL&GÜLŞEN Hukuk Bürosu, İdare Hukuku alanında ve bu bağlamda öğretim elemanlarına verilen disiplin cezası konusunda deneyimli ve etkin ekibiyle hukuki hizmet vermektedir.
AVUKAT DERYA TÜZEL