İDARİ İŞLEMİN İPTALİ DAVASI

Genel olarak idari işlemin iptali davası

İdari işlemin iptali davası idarenin, kişiler hakkında tesis ettiği işlemlere karşı menfaati ihlal edilen kişiler tarafından açılan davadır. Tüzel Gülşen Hukuk Bürosu.

İdari işlem nedir?

İdari işlem, kamu idareleri ile kamu kurumları tarafından tesis edilen birer irade açıklamasıdır. İdarenin iradesini açıkladığı bu işlemler, tek taraflıdır. Bu işlemler, haklarında işlem tesis edilen bireylerin hukuki konumunu etkilemektedir.

Türk idari teşkilatı içerisinde bulunan idari makamların çeşitliliği, birçok alanda idari işlem tesisine yol açmaktadır. Örneğin Cumhurbaşkanı tarafından alınan acele kamulaştırma kararı da bir idari işlemdir. Belediyenin mühürleme işlemi de bir idari işlemdir. Öğrencilere uygulanan sınavlar, akademik kadrolara yapılan atama işlemleri, devlet memurları hakkında uygulanan disiplin işlemleri de birer idari işlemdir. İdari işlemlerin çok boyutluluğu, idare hukuku alanı içerisinde alt dalların oluşmasına yol açmıştır. Konuya dair detaylı bilgiye, sitemizin İdare Hukuku alanını içeren sayfasından erişebilirsiniz.

Bu makale, idare mahkemelerindeki iptal davasını içermekte olup, vergi yargılaması başka bir makalede incelenecektir.

İdari işlemin unsurları nelerdir?

İdari işlemin unsurları, işlemi meydana getiren temel yapı taşlarıdır. Her bir idari işlem beş temel unsurdan oluşur. Bu unsurlar:

1. Yetki Unsuru: İdari işlemi tesis etmeye yetkili idari makamdır.
2. Şekil Unsuru: İdari işlemin tesisinde uyulması gerekli şekil kurallarının tümüdür.
3. Sebep unsuru: İdareyi, ilgili işlemi gerçekleştirmeye sevk eden etkendir.
4. Konu Unsuru: İdari işlem neticesinde meydana gelen hukuki sonuçtur.
5. Maksat Unsuru: Gerçekleştirilen idari işlemle güdülen temel amaçtır. İdari işlemler, kamu yararı amacı dışında başka bir amaçla tesis edilemez.

İdari işlemler, yukarıda sayılı beş unsurun tamamı yönünden hukuka uygun olarak tesis edilmelidir. Aksi halde işlemlere karşı iptal davası açılabilecektir.

İdari işlemler hukuka uygunluk karinesinden yararlanırlar.

Tesis edilen idari işlemler, yargı organı tarafından iptal edilmedikçe hukuk düzeninde kalır ve etki ve sonuçlarını doğurmaya devam eder. Bu nedenle, hakkında hukuka aykırı idari işlem tesis edildiğini iddia eden kişinin, bu iddiasını yargı makamları önünde, kanundaki şekil ve şartlara uygun bir şekilde ileri sürmesi gerekir. Aksi halde, işlem etki ve sonuçlarını doğurmaya devam edecektir.

İdari işlemin iptali davası nedir?

İdari işlemin iptali davası, yukarıda unsurlarını belirttiğimiz idari işlemin; yetki, şekil, sebep, konu, maksat unsurlarından biri veya birkaçı bakımından hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek açılan davadır. İdarenin hukuka uygun işlem tesis etmesi, hukuk devleti ilkesinin en temel gereğidir. Anayasanın 125/1. maddesinde göre ‘’ İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.’’ Anayasanın tam metnine ulaşmak için tıklayınız.

İdari işlemin iptali davasında davacı kimdir?

İdari işlemin iptali davasını, idari işlem nedeniyle menfaati ihlal edilen kişiler açabilirler. Menfaat ihlali koşulunu yargı organları her bir somut olay özelinde değerlendirmektedir. Örneğin, kendisine disiplin cezası verilen memurun, cezanın iptali için dava açmakta elbette menfaati vardır. Ancak örneğin bir derneğin, üyesi hakkında tesis edilen tüm idari işlemlerde menfaat ihlali bulunduğu sonucuna ulaşmak güçtür. Bu nedenle, menfaat ihlalinin varlığının tespiti için her bir somut olay özelinde değerlendirme yapmak gerekecektir. Dava açılırken bu hususa dikkat edilmesi gerekir.

İdari işlemin iptali davası hangi mahkemede açılır?

İdari işlemin iptali davalarına bakmakla görevli mahkeme idare mahkemesidir. Ancak kanunda öngörülen birtakım iş ve işlemler hakkında doğrudan Danıştay’da dava açılması gerekir. Bu davalar ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülecektir.

İdari işlemin iptali davasında yetkili mahkeme hangisidir?

İdari işlemin iptali davası genel olarak, dava konusu işlemi yapan idarenin bulunduğu yerdeki mahkemede açılır. Kamu görevlileri, taşınmaz ve taşınır mallar ile vergi uyuşmazlıkları bakımından da öngörülen yetki usulleri mevcuttur. Ayrıca özel kanunlarda davanın açılacağı yetkili mahkeme düzenlenmiş olabilir. Bu nedenle dava açarken, ilgili kurallara da uyulması gerekir. 

İdari işlemin iptali davası hangi sürede açılmalıdır?

İptal davasının süresinde açılması önemlidir. Zira iptal davası için öngörülen süreler hak düşürücü süredir. Mahkeme, bu kurala uyulmadan açılan davaları süre aşımından reddeder. İptal davası, yazılı bildirimin yapıldığı tarihi izleyen günden itibaren 60 gün içinde açılmalıdır.

İdari işlemin iptali davası açmadan önce idareye başvurma zorunluluğu var mıdır?

Tam yargı davalarında dava açmadan önce idareye başvurmak zorunlu bir yoldur. İptal davası bakımındansa böyle bir zorunluluk öngörülmemiştir. Ancak özel kanunlarda zorunlu idari başvuru yolu öngörülmüşse öncelikle bu yola başvurulması zorunludur.

Dava açmadan önce idareye başvurulmuşsa süreç nasıl işler?

Özel kanundaki hükümler saklı olmak üzere, idareye başvuru zorunlu değildir. Ancak dava açmadan önce idareye başvurulmuşsa, idarenin bu başvuruya 60 gün içinde cevap verme hakkı vardır. Ancak idare, 30 gün içinde herhangi bir cevap vermezse veya başvurucunun talebini reddederse, dava açma süresi içinde iptal davası açılabilecektir.

İdari işlemin iptali davası eksik harçla açılırsa ne olur?

İptal davası, herhangi bir sebeple harcı veya posta ücreti verilmeden veya eksik harç veya posta ücretiyle açılmış olabilir. Bu durumda, mahkeme davacıya, harcın ve posta ücretinin verilmesi ve tamamlanması için otuz gün süre verir. Mahkeme, bu kararı ilgiliye tebliğ eder. Tebligata rağmen eksiklik giderilmezse mahkeme, bir kez daha aynı usulle bildirim yapmalıdır. Bu bildirime rağmen eksiklik yine giderilmezse, mahkeme davanın açılmamış sayılmasına karar verir.

Açılan idari işlemin iptali davasında hangi hallerde dilekçenin reddine karar verilir?

İdari işlemin iptali davası, kanundaki şekil ve usul kurallarına dikkat edilerek açılması gereken davalardır. Dava dilekçesinde, kanunda gösterilen zorunlu unsurlar bulunmalıdır. Her bir idari işlem aleyhine ayrı dava açılmalıdır. Aynı dilekçeyle dava açılabilecek hallere dikkat edilmelidir. Bu usullere uygun davranılmadan açılan davalarda mahkeme, 30 gün içinde eksikliklerin tamamlanmasına ve dilekçenin reddine karar verecektir. Ayrıca, iptal davası, avukat olmayan vekil tarafından açılmışsa, otuz gün içinde bizzat veya bir avukat vasıtasıyla dava açılmak üzere dilekçe ret kararı verilecektir.

Mahkemenin dilekçe ret kararı vermesi halinde ne yapılmalıdır?

Mahkeme dilekçe ret kararında, eksikliği tamamlaması için kişiye 30 gün süre verir. Mahkemenin verdiği süreye dikkat edilerek, kanuna uygun yeni dava dilekçesi sunulmalı ve eksiklikler tamamlanmalıdır. 

Dilekçe ret kararı sonrası verilecek yeni dilekçede harç alınır mı?

Mahkemenin vereceği dilekçe ret kararı sonrası eksiklikleri tamamlayan ilgili, harcını ödeyerek dilekçesini vermelidir. Ancak şayet dilekçe, dilekçede bulunması gerekli zorunlu unsurlar bulunmadığı için reddedilmişse, yeni dilekçeler için ayrıca harç alınmayacaktır.

Dilekçe ret kararından sonra aynı yanlışlar yapılırsa ne olur?

Mahkemenin verdiği 30 günlük sürede yeniden dilekçe verilmiş ancak aynı yanlışlar tekrarlanmışsa, dava reddedilir. Bu nedenle hak kaybına uğranılmaması için davaların, kanundaki şekil ve usul kurallarına uygun bir şekilde açılması gerekir.

İdari yargı kapsamındaki dava adli yargıda açılırsa ne olur?

Danıştay, idare ve vergi mahkemelerinin görev alanında olup adli yargıda açılan davalar görev yönünden reddedildiğinde, görevsizlik kararının kesinleşmesini izleyen günden itibaren 30 gün içinde görevli mahkemede dava açılması gerekir.

Ancak 30 günlük süre geçmiş olsa da şayet idari dava açılması için öngörülen süre henüz dolmamışsa, bu sürede de dava açılabilecektir.

Sonuç

İptal davaları gerek usul gerekse de esas bakımından önemli kurallara uyularak açılmalıdır. Kanuni usuller gözetilmeden açılan davalar dilekçe ret kararı başta olmak üzere davanın reddi ile sonuçlanabilecektir. Bu durum hak ihlallerine yol açabilecektir. Bunun için açılacak davaların, kanuni tüm unsurlar gözetilerek açılması oldukça önemlidir. TÜZEL&GÜLŞEN Hukuk Bürosu, idari yargıda açılacak iptal davaları alanında faaliyet göstermekte olup, detaylı bilgiye, İdare Hukuku çalışma alanlarımız sayfasından erişebilirsiniz.

Avukat Derya TÜZEL